Grenzen, impact en communicatie, of: tussen taal en beeld

Door Ruben van der Mark

Na het Nederlands Film Festival volgde een intensieve trainingsweek waarin de deelnemers van de Camera Interactiva mee deden aan workshops, seminars en interactieve presentaties. In deze training werd dieper ingegaan op modern burgerschap, gedeeld auteurschap, en digitale vertelkunst. De ochtenden werden gevuld door een academicus en een kunstenaar die elk een lezing gaven over hetzelfde onderwerp, terwijl er feedback werd gegeven in de middagen. Op maandag gaf Mirko Schäfer en Rafe Copeland hun visie op de verteller als medium tussen informatie en het grotere publiek. Dinsdag gaf Rick Dolphijn een lezing over de link tussen activisme en kunst terwijl Quinsy Gario een workshop gaf over immersive storytelling. Woensdag ging Ernst van den Hemel dieper in op de vraag wat burgerschap precies is, terwijl  Corine Meijers, van Submarine producers, een uitleg gaf over de keuzes tussen informatie, toegankelijkheid en budget. Op donderdag ging deelnemers naar de Avans Hogeschool in Breda waar ze werden uitgedaagd door docenten van Communication en Multimedia Design om een outline van hun verhaal te schetsen. Terug in Utrecht werd door de oprichters van de Impact Academy, Hasse van Nunen en Bernadette Kuiper, een afronding gegeven aan deze week met het beantwoorden van de vraag: hoe geef ik mijn verhaal voldoende publiek om een verandering teweeg te brengen?

Deze vraag heeft raakvlakken met de thema’s die centraal stonden in de trainingsweek: visualisatie van informatie, activistische kunst en burgerschap van de 21^ste eeuw. Deze thema’s werden aangesneden tijdens de lezingen maar kwamen ook terug tijdens de feedback sessies deze week. Omdat de thema’s niet eenduidig zijn werden er dan ook verschillende aspecten belicht. Zo werd er ingehaakt op de recente ontwikkelingen in de vluchtelingencrisis, het belang van mogelijke partners zoals de universiteit, de gemeente of het bedrijfsleven en de invloed van transmediale vertelkunst. Al met al waren er drie aspecten die veelvuldig terugkwamen tijdens de intensieve trainingsweek: Grenzen, Impact en Communicatie.

Één ding wat duidelijk werd afgelopen week was dat taal vaker een barrière vormt dan een brug tussen mensen. Centre for the Humanities research fellow Van den Hemel besprak het beleid van verschillende Europese overheden en hoe zij door middel van taal grenzen op blijven trekken om migranten te weren. De taal van juridische documenten is nauwelijks te begrijpen voor een leek; daarnaast is het ook niet voor iedereen mogelijk om de woorden van een gecompliceerd verhaal te begrijpen. De beperking die taal met zich meebrengt werd ook zichtbaar in de feedback sessies waarin sommige koppels over hetzelfde woord discussieerden terwijl zij elk een eigen opvatting hadden over wat het concept betekende. Naast taal zullen de koppels rekening moeten houden met een tijdslimiet en een beperkt budget. In het seminar op vrijdag gaf Hasse van Nunen aan dat het belangrijk is te kijken naar wat je al ter beschikking hebt in je kennissenkring aan materiaal, kennis en mensen. De koppels moeten niet alleen roeien met de riemen die ze hebben, maar ook een samenwerking aangaan met het publiek.

Hiermee sluit Van Nunen aan bij Nienke Huitenga’s, van Avans Hoogeschool Breda, presentatie over interactief ontwerpen. De projecten die gemaakt worden tijdens de competitie zijn meer dan een verhaal dat wordt geprojecteerd op een wit scherm. Het is juist de bedoeling dat het publiek geactiveerd wordt om mee te doen met het project. Huitenga benadrukte dat ieder individu van het publiek jouw verhaal verder kan vertellen en zo meer draagvlak en bekendheid kan geven aan het project. Om een groter impact te krijgen moet het verhaal dus het publiek in staat stellen om het verhaal door te willen vertellen. Huitenga gaf als advies om direct aan de slag te gaan, dingen te doen in plaats van lang te broeden over een concept. Deze roep om actie is ook terug te vinden in Dolphijn’s lezing over kunst als creatieve handeling. Kunst vraagt niet alleen om deelname maar ook om een reactie. In die zin is de verantwoordelijkheid van kunst om antwoord te geven.

In dit proces tussen kunst en het publiek ontstaat een dialoog die mogelijk gemaakt is door de kunstenaar. Kunst is dan een communicatievorm die voorbij gaat aan de grenzen van taal, het heeft immers ook een visueel aspect. Hoewel Dolphijn en Copeland benadrukken dat niet elke vorm van visualisatie een kunstvorm is, zijn ze wel nauw met elkaar verweven. Het visualiseren van data en informatie neemt een steeds belangrijkere rol op in onze samenleving, stelde Schäfer. Statistiek en toegepaste kunst zouden daarin meer moeten samenwerken om op een heldere manier concepten te communiceren. JanJaap Rypkema bekeek de verhouding tussen taal en beeld; in feite zijn ze twee kanten van een medaille, ze kunnen niet los van elkaar staan. Maar wat gecommuniceerd moet worden is aan de kunstenaar zelf – hierin schuilt een ethische factor die niet vergeten mag worden. Welk verhaal wil je vertellen, waarom heb je gekozen voor dit middel en hoe betrek je je publiek bij de context van het verhaal? Niet alleen ging Schäfer dieper in op deze vragen, ook Van den Hemel legde een verband tussen kunst en ethiek. Voor hem geldt dat kunst een stem kan geven aan degenen zonder stem. Daarbij overstijgt het verhaal de grenzen die de samenleving afschermt tegen de ander en opent daarmee een dialoog.

Tijdens deze intensieve trainingsweek werd ingegaan op nog meer aspecten die te maken hebben met digitale vertelkunst. Vooral tijdens de feedback sessies bekeken de deelnemers op welke manier de informatie uit de lezingen en seminars van toepassing was op hun verhaal. In de komende weken zullen ze daar verder op ingaan. Begin november zullen de deelnemers een eerste versie van hun pitch voorleggen aan professionals, academici en anderen die hen van nieuwe feedback voorzien.

Featured image: Paolo Cuttitta on Flickr, Palestine Borders.